همه چیز درباره صرع در کودکان

صرع یک اختلال عصبی مرکزی (نورولوژیکی) است که ابتلا به این بیماری در کودکان، هشداری برای احتمال درگیری با آسیب‌ها و ضایعات مغزی است، باید بدانید که درگیر شدن با این بیماری برای هر فرد با هر سن، قومیت و جنسیت امکان پذیر است.

مغز از تعداد زیادی سلول عصبی تشکیل شده است. این سلول‌ها از طریق فعالیت الکتریکی با یکدیگر در ارتباط هستند. تشنج در صورتی اتفاق می‌افتد که در یک یا چند بخش از مغز سیگنال‌های الکتریکی با یکدیگر ارتباط برقرار ‌نکنند و یا ارتباط غیرطبیعی داشته باشند و باعث اختلال و قطع شدن سیگنال‌های طبیعی مغز ‌شوند.

در نتیجه هر عاملی که ارتباط طبیعی  بین سلول‌های عصبی مغز را قطع کند می‌تواند تشنج ایجاد کند. تشنج می تواند به دنبال تب بالا، نوسان قند خون، ضربه مغزی یا عوامل ژنتیکی ایجاد ‌شود. اما اگر یک کودک تعداد دو و یا بیشتری از حملات تشنج بدون علت را تجربه کند به عنوان صرع شناخته می شود. صرع انواع مختلفی دارد و بستگی به قسمت آسیب دیده مغز دارد.

صرع در کودکان انواع مختلفی دارد. تشنج کانونی و عمومی دو نوع اصلی صرع کودکان هستند:

تشنج کانونی

تشنج‌های کانونی که به عنوان تشنج جزئی نیز شناخته می‌شوند فقط یک سمت مغز را در یک تا چند نقطه درگیر می‌کنند. قبل از وقوع تشنج کانونی، کودک هاله‌ای (اورا) را تجربه می‌کند که نشانه‌ی شروع تشنج است. علائم زیر از نشانه‌های هاله است:

• تغییرات در شنوایی، بینایی یا بویایی
• احساسات غیرمعمول، مانند ترس، سرخوشی، یا احساس دژاوو

تشنج کانونی به دو دسته تقسیم میشود:

تشنج کانونی ساده: علائم بستگی به ناحیه ای از مغز دارد که تحت تأثیر قرار گرفته است. اگر عملکرد غیرطبیعی الکتریکی مغز در بخشی از مغز باشد که درگیر با بینایی است (لوب پس سری)  ، بینایی کودک شما ممکن است تغییر کند. بیشتر اوقات، عضلات تحت تأثیر قرار می گیرند و فعالیت تشنج محدود به یک گروه عضلانی خاص است. به عنوان مثال، ممکن است فقط شامل انگشتان، یا عضلات بزرگتر در بازوها و پاها باشد. همچنین ممکن است کودک شما عرق کند، حالت تهوع داشته باشد یا رنگ پریده شود. کودک شما در این نوع تشنج هوشیاری خود را از دست نمی دهد.

تشنج کانونی پیچیده: این نوع تشنج اغلب در ناحیه ای از مغز که احساسات و عملکرد حافظه را کنترل می کند (لوب تمپورال) رخ می دهد. کودک شما احتمالاً هوشیاری خود را از دست خواهد داد. این ممکن است به این معنی نباشد که او از حال می رود و فقط امکان دارد که کودک شما از آنچه در اطرافش می گذرد آگاه نباشد. ممکن است کودک شما بیدار به نظر برسد، اما رفتارهای غیرعادی مختلفی داشته باشد. این موارد ممکن است از باز و بسته کردن تکراری دهان، دویدن، جیغ زدن، گریه کردن یا خندیدن متغیر باشد. کودک شما ممکن است پس از تشنج خسته یا خواب آلود باشد. به این دوره پستیکتال (postictal state) می گویند.

تشنج عمومی

تشنج عمومی هردو طرف مغز را درگیر می‌کند و تقریبا تمام هوشیاری فرد از بین می‌رود. بعد از این تشنج کودک دچار حالت پستیکتال می‌شود. انواع تشنج عمومی در زیر ذکر شده است:

تشنج غایب

تشنج غایب یا پتی‌مال یا صرع کوچک باعث از دست دادن هوشیاری کوتاه مدت می‌شود. در این حالت امکان دارد کودک نگاه خیره داشته باشد و به سرعت پلک بزند. این نوع از تشنج معمولا در سن 4 تا  12 سالگی آغاز می شود و معمولا زیر 30 ثانیه طول می‌کشد و کودکان مبتلا به این تشنج حالت پستیکتال را تجربه نمی‌کنند. ممکن است کودک شما آنچه را که اتفاق افتاده به خاطر نیاورد و به فعالیت‌های خود ادامه دهد، انگار که هیچ اتفاقی نیفتاده است.

تشنج آتونیک

تشنج آتونیک و یا حمله افتادن همراه با سستی عضلات تمام بدن کودک است و به طور ناگهانی شروع می‌شود. در این حالت احتمال افتادن و سست شدن کودک زیاد است و معمولا کمتر از 15 ثانیه طول می‌کشد.

تشنج تونیک-کلونیک عمومی (GTC)

GTC یا تشنج بزرگ (گراند مال) دارای 5 مرحله است.

1) انقباض بدن و اندام‌های کودک
2) سپس صاف و کشیده شدن بدن
3) لرزش شدید بدن
4) با منقبض و شل شدن ماهیچه‌ها دنبال می‌شود
5) در مرحله آخر کودک خسته و گیج می‌شود.( دوره پستیکتال)

ممکن است همه این مراحل در افرادی که به این نوع صرع مبتلا هستند اتفاق نیفتد. صرع تونیک کلونیک معمولا 1 تا 3 دقیقه طول می‌کشد.

تشنج میوکلونیک

در این نوع تشنج عضلات دچار تکان خوردن ناگهانی می‌شود. تشنج‌های میوکلونیک کوتاه هستند اما می‌توانند به صورت خوشه‌ای اتفاق بیفتند (تعداد زیادی حمله میوکلونیک در زمان های نزدیک به هم)، و اغلب بلافاصله پس از بیدار شدن از خواب رخ می‌دهند.

در تشنج‌های میوکلونیک، فرد هوشیار است، اما به عنوان تشنج عمومی طبقه‌بندی می‌شود. این به دلیل این است که فرد احتمالاً تشنج های دیگری (مانند تشنج های تونیک کلونیک) را نیز در کنار تشنج های میوکلونیک دارد

بروز صرع در هر سن و جنسیتی امکان پذیر است. اما صرع در کودکان متفاوت است و این تفاوت شامل اثرات، تشخیص و درمان است.

عوارض صرع در بزرگسالان ممکن است منتهی به تداخل در عملکرد شود در حالی که در در دوران کودکی، مغز بسیار انعطاف پذیر است و در مرحله رشد قرار دارد. بنابراین، حملات مکرر صرعی می تواند شکل مغز را برای همیشه تغییر دهد. همچنین می تواند مدارهای عصبی را تغییر دهد و منجر به مشکلات ذهنی، روانی، اجتماعی و حرکتی مادام العمر شود.

با این حال، این “انعطاف پذیری” مغز، به کودکان برتری ای نسبت به بزرگسالان می دهد که با جراحی، مغز کودک در مقایسه با مغز بزرگسالان شانس بیشتری برای بهبودی و شکل دهی مجدد خود برای عملکرد طبیعی و درمان صرع دارد.

احتمال ابتلا نوزادان در سال‌های اول تولد مخصوصا ماه اول، به صرع زیاد است. این در مورد نوزادان نارس و آنهایی که وزن خیلی کمی دارند معمول تر است، علل ابتلا به صرع قبل از یک سالگی به شرح زیر است:

بیماری‌های نوزادی مانند کمبود اکسیژن، عفونت انسفالی مغز، مننژیت، خونریزی، اختلالات ژنتیکی، تب شدید، و رشد غیر طبیعی مغز در رحم مادر
به طور کلی ممکن است تشنج در کودکان به خاطر یکی از 4 دلیل زیر باشد:

• علل ساختاری: در هنگام تولد، مانند کمبود اکسیژن در مغز
• علل متابولیک: مانند وجود سطوح پایین گلوکز، کلسیم یا منیزیم در خون
• علل عفونی: مانند وجود عفونت مننژیت و یا آنسفالیت
• علل ژنتیکی: به ارث بردن یک بیماری خانوادگی

علائم صرع در کودکان بستگی به نوع تشنج دارد اما علائم عمومی شامل موارد زیر است:

• حرکات تند دست و پا
• سفت شدن بدن
• از دست دادن هوشیاری
• مشکلات تنفسی و یا وقفه تنفسی
• از دست دادن کنترل روده و یا مثانه
• چشمک زدن تند و یا خیره شدن چشم‌ها

محرک‌ها و علل صرع در کودکان متفاوت است و تحت تاثیر عوامل زیادی است. در اولین تشنج ممکن است عوامل استرس‌زا دخیل باشند ولی احتمال اینکه علت اصلی شروع تشنج عامل دیگری باشد بسیار زیاد است.

این علل می‌تواند ژنتیکی باشد و یا در نتیجه آسیب به ساختار مغزی باشد. صرع در هر سنی می‌تواند شروع شود و در نتیجه هر عاملی که باعث از بین رفتن ارتباط طبیعی بین سلول‌های مغز شود می‌تواند از دلایل شروع صرع و تشنج باشد.

بیماری صرع تاثیرات بسیار زیادی بر روی کودکان دارد. تشخیص این بیماری در کودکان سخت‌تر از بزرگسالان است مخصوصا در کودکانی که نمی‌توانند در مورد آنچه که اتفاق می‌افتد ارتباط برقرار کنند. تشخیص صرع به عواملی مانند نوع تشنج و یا سن کودک بستگی دارد. برای مثال تشنج‌های GTC بسیار ساده‌تر از تشنج‌های غایب شناسایی می‌شوند.

والدین باید در هنگام بازی کردن، غذا خوردن و گفت‌و‌گو به رفتارهای کودک خود توجه کنند. پلک زدن‌های تند و یا گیجی و زمین خوردن می‌تواند از نشانه‌های تشنج باشد. این علائم در نوزادان بسیار خفیف‌تر است. والدین برای تشخیص علائم تشنج در نوزادان باید به دنبال علائم زیر باشند:

• تغییر در الگوهای تنفسی
• حالات غیر طبیعی چهره، مانند حرکات پلک ها یا دهان
• حرکات عضلانی، از جمله تکان‌ها، حرکت پاها با حالت دوچرخه‌سواری یا سفت شدن بدن
• از دست دادن هوشیاری یا مشکل در تمرکز چشم از دیگر علائم تشنج در نوزادان است.

علائم تشنج می‌تواند بسیار شبیه علائم سایر بیماری‌ها باشد. بنابراین لازم است برای ارزیابی و تشخیص کامل به پزشک مراجعه کنید. یک راه بهتر برای کمک به تشخیص صحیح پزشک، فیلم گرفتن از کودک در هنگام تشنج است. مراحل تشخیص صرع توسط پزشک به شرح زیر است:
• بررسی سابقه کامل پزشکی و خانوادگی
• جزئیات تشنج
• معاینه جسمی
• آزمایش خون
• اسکن مغز، از جمله سی تی اسکن، اسکن MRI و الکتروانسفالوگرام (EEG)
در نهایت پس از تشخیص بیماری صرع، والدین باید با پزشک معالج همکاری‌های لازم را انجام دهند تا نوع صرع مشخص شود و سپس بهترین درمان را برای کودک یا نوزاد انتخاب کرد.