آیا پارکینسون ارثی است؟ | نقش وراثت در پیدایش پارکینسون

به بیماری‌هایی که از طریق والدین به فرزندان منتقل می‌شود بیماری‌های ارثی یا ژنی گفته می‌شود. ممکن است بیماری ژنتیکی صرفا از طریق والدین منتقل نشود و حاصل جهش‌های تصادفی باشد. با توجه به مطالعات انجام شده برخی از افراد مبتلا به پارکینسون شناسایی شدند که از طریق جهش‌های ژنتیکی به این بیماری مبتلا شده بودند.

برای پاسخ به این سوال که آیا پارکینسون ارثی است یا خیر باید بگوییم که تنها 10 الی 15 درصد افرادی که به پارکینسون مبتلا شده‌اند، از طریق وراثت بوده است. بنابراین موارد ابتلای ارثی به این بیماری نادر است.

بیماری پارکینسون می‌تواند از طریق ترکیب عوامل ژنتیکی و محیطی به وجود آمده و افراد را درگیر کند. در این مقاله می‌خواهیم به بررسی ارثی بودن بیماری پارکینسون بپردازیم و عوامل مختلف را در این خصوص بررسی کنیم.

در طی سال‌های اخیر دانشمندان بسیاری بر روی DNA افراد مبتلا به پارکینسون تحقیق کرده و با مقایسه ژن‌ها توانستد ده‌ها جهش ژنی پارکینسون را کشف کنند. تحقیقات دانمشندان ادامه دارد تا زمانی که بتوانند به پاسخ سوال “این ژن‌ها چه نقشی در بروز پارکینسون دارند؟” برسند.

باید به پاسخ این سوال برسیم که آیا ژن‌های خاصی وجود دارد که بیماری پارکینسون را منتقل می‌کند و ژن‌های دیگر از افراد در برابر این بیماری محافظت می‌کنند؟ در حال حاضر این نکته را می‌دانیم که ژنتیک، انتخاب سبک زندگی و تاثیرات محیطی در کنار هم ممکن است فرد را به پارکینسون مبتلا کند اما به چه علت؟

همانطور که گفته شد بیماری پارکینسون به ندرت از طریق وراثت منتقل می‌شود. وجود افراد نزدیک شامل پدر، مادر، خواهر و برداری که به پارکینسون مبتلا باشند خطر ابتلا به بیماری پارکینسون را تنها 3 درصد افزایش می‌دهد. پس باید بگوییم که بیشتر موارد ابتلا به پارکینسون ارثی نیستند.

برخی از ژن‌ها وجود دارند که ممکن است باعث بروز پارکینسون شود. بسیاری از ژن‌ها نیز هستند که هنوز کشف نشده‌اند. در ادامه به معرفی برخی از ژن‌ها پرداختیم:

SNCA

این ژن نوعی پروتئین به نام آلفا سینوکلئین را می‌سازد. جهش این ژن معمولا در جوانی رخ می‌دهد. در سلول مغزی افراد مبتلا به پارکینسون پروتئین آلفا سینوکلئین در توده‌هایی به نام Lewy bodies (بادی لوئی) جمع می‌شود.

PARK2

این ژن در ساخت پروتئین پارکین نقش دارد و وظیفه‌ی کمک به سلول‌ها در تجزیه و بازیافت پروتئین‌ها را دارد.

PARK7

این ژن باعث ایجاد پروتئین DJ-1 در بدن می‌شود و از استرس میتوکندریایی محافظت می‌کند. جهش این ژن باعث بروز شکل نادری از بیماری پارکینسون زودرس می‌شود.

PINK1

این ژن نیز پروتئین کیناز را می‌سازد که از ساختارهای داخل سلول‌ها (میتوکندری) در برابر استرس محافظت می‌کند.  جهش این ژن نیز باعث بروز بیماری پارکینسون زودرس می‌شود.

LRRK2

این ژن باعث بروز بیماری پارکینسون دیررس می‌شود. پروتئینی که این ژن می‌سازد نیز یک پروتئین کینار است.

 معرفی این ژن‌ها برای آگاهی شما عزیزان است تا بدانید جهش کدام ژن‌های شناخته شده تا امروز باعث بروز پارکینسون خواهد شد.

در اکثر موارد تا کنون علت ابتلا به بیماری پارکینسون ناشناخته باقی مانده است. عوامل خطرزایی وجود دارند که ممکن است شانس ابتلا به این بیماری را افزایش دهند. برخی از این عوامل عبارتند از:

• جهش در ژن‌های خاصی که با بیماری پارکینسون مرتبط هستند.
• در صورتی سابقه خانوادگی وجود داشته باشد و یکی از اعضای درجه 1 خانواده به پارکینسون مبتلا باشد.
• افرادی که سنین بالای 60 سال هستند.
• افرادی که در معرض آفت کش‌ها و علف کش‌ها قرار دارند.
• افرادی که سابقه آسیب مغزی دارند.

در حال حاضر روش خاصی برای پیشگیری قطعی از بیماری پارکینسون وجود ندارد. برخی از تحقیقات انجام شده نشان داده است که مصرف چای سبز و قهوه خطر ابتلا به بیماری پارکینسون را کم می‌کند. از عوامل دیگری که به کاهش خطر این بیماری کمک می‌کند، تحرک و ورزش است.

بهتر است مصرف لبنیات و گوشت قرمز را محدود کنید زیرا می‌تواند کمک کننده باشد. داشتن رژیم غذایی رژیم مدیترانه‌ای شامل ماهی، سبزیجات، میوه، روغن زیتون، غلات سبوس‌دار، آجیل و … نیز خطر بیماری پارکینسون را کاهش می‌دهد.

در صورتی که یکی از اعضای خانواده به پارکینسون مبتلا باشد ممکن است برای پیشگیری بخواهید آزمایش ژنتیک انجام دهید. انجام آزمایش ژنتیکی می‌تواند به پزشکان و محققان در درک این شرایط و یافتن روش‌های جدید درمانی کمک کند. بهتر است قبل از انجام آزمایش به پزشک مراجعه کنید و با او در مورد لزوم انجام این آزمایش مشورت کنید.

پزشکان با ارزیابی علائم فرد و سوابق پزشکی او و نیز با انجام چندین آزمایش به بررسی اینکه آیا مبتلا به پارکینسون هستید یا خیر می‌پردازند. تا کنون آزمایش خاصی برای تشخیص بیماری پارکینسون وجود ندارد. در صورتی که علائم اولیه زیر را در خود مشاهده کردید بهتر است به پزشک مراجعه کنید. برخی از این علائم عبارتند از:

• لرزش در دست و پا
• کاهش حس بویایی
• مشکلات خواب
• مشکلات حرکتی مانند راه رفتن
• مشکلات صاف ایستادن
• تغییر در صدا خصوصاً ایجاد صدای کم یا ملایم
• یبوست
• تغییرات در حالت چهره
• خمیدگی در پشت
• غش کردن
• سرگیجه

موارد ارثی بیماری پارکینسون شایع نیستند. جهش‌های ژنتیکی به صورت تصادفی اتفاق می‌افتد و محققان بر این باورند که ترکیبی از این ژن‌ها و عوامل محیطی ممکن است باعث بروز پارکینسون شود.